Kalk is allang geen bouwmateriaal meer waar ieder bouwvakker nog bekent mee is en dagelijks “onder ogen” krijgt. En met het wegebben van de kennis over kalk verdwijnt evenredig de vaardigheid om er mee om te gaan. Sinds de grote cementrevolutie, die in het begin van de 20ste eeuw met de uitvinding van cement begon, is kalk als bindmiddel voor mortels helemaal uit de nieuwbouw en renovatie verdwenen. Kalkputten zijn van de bouwplaats verdwenen en stukadoors, die zelf nog kalk hebben geblust zijn zo goed als uitgestorven. Alleen in de restauratie en bij bouwbiologische projecten komen we kalk als bouwmateriaal nog tegen. Puur als bindmiddel, maar ook als bindmiddel in fabrieksmatig samengestelde (restauratie)mortels. Vaak gebruikt door restauratoren en natuurlijk altijd een bewuste keuze. Vreemd…, dat een product dat zich door de eeuwen heen als kwalitatief hoogstaand, duurzaam en milieuvriendelijk bouwmateriaal heeft bewezen zo snel van de nieuwbouwmarkt kon verdwijnen. Zou er mogelijk nog sprake kunnen zijn van een herintreden…., een soort kalkrenaissance in de nieuwbouw en renovatie?
Wij van Groene mortels denken van wel! Kalk heeft zo veel goede eigenschappen dat het de moeite loont om ze met grote regelmaat opnieuw tegen het licht te houden. We noemen: Duurzaam en een positief LCA (levenscyclusanalyse), dampopen, eenvoudig verwerkbaar en een probleemoplosser bij door vocht- of bouwschadelijke zouten belaste ondergronden.
Duurzaam en een positief LCA
De analyse begint met de grondstoffen en kijkt daarbij naar de uitputting van de grondstoffen, energiedragers en de productie met als belangrijke facetten de benodigde energie en emissie van stoffen zoals rookgassen. Voor veel factoren van de analyse geldt dat deze niet altijd in exacte getallen zijn uit te drukken en daarmee lijkt de analyse niet altijd objectief. Ook een alternatief instrument als het TWIN-model loopt mank als bij een aantal milieueffecten geen kwantitatieve beoordeling mogelijk is. Ondanks dat alle factoren, in welke analyse dan ook, niet objectief of niet subjectief kunnen worden vastgesteld geven ze wel een globaal inzicht van het materiaal kalk ten opzichte van mens en milieu. En dan komt kalk, ten opzichte van andere bindmiddelen, wel heel erg goed uit de bus!
Dampopen
Bij dampopen bouwen hoort het buitenste bouwmateriaal meer dampopen dan het binnenste bouwmateriaal van de constructie te zijn, om ervoor te zorgen dat het vocht uit de constructie kan worden afgevoerd. In tegenstelling tot cement kan vocht eenvoudig door een kalkpleister diffunderen (uittreden). De weerstand die vocht tijdens transport in een kalkgebondenmortel ondervindt is dus veel lager dan de weerstand in een cementgebondenpleister.
Het is een van de meest voorkomende bouwfouten! De met kalk gemetselde gevels (dampopen gebouwd dus) die met een sterke cementgebondenmortel (dampdicht!) zijn afgewerkt en vaak nog zijn voorzien van een volledig dampdicht verfsysteem. Geen wonder dat dit soort gepleisterde gevels complete “waterkolommen” zijn, die het in de constructie opgehoopte vocht vaak langs en via de houten kozijnen moet afvoeren. Op houtrot kun je in deze gevallen dan ook wachten.
Eenvoudig verwerkbaar
Voor het samenstellen van een goede, dampopen kalkpleister is het niet nodig om zelf nog een kalkput aan te leggen. Een aantal kalkfabrieken is hiervoor goed ingericht en levert kalk als puur bindmiddel of als kant-en-klare kalkpleisters. Met name de laatste categorie heeft als voordeel dat de vulstoffen (meestal kwarts of rivierzand) volgens de Fullerkromme (zeeflijn) van historische mortels wordt ingesteld. Dat kun je bij de huidige cementgebonden mortels wel vergeten! Aangezien kalk een “vet” product is, verwerkt het licht en eenvoudig en doen de vulstoffen hun werk als verschralingsmiddel.
Een probleemoplosser bij door vocht- of bouwschadelijke zouten belaste ondergronden
Luchthardende kalkpleisters komen vanuit de restauratie-ethiek al snel in beeld als het om een verantwoorde toepassing van een restauratiepleisters gaat. Het feit dat tijdens een restauratie -bij het inboeten van stenen- de met kalkmortel gemetselde stenen zich relatief eenvoudig laten afbikken en daardoor herbruikbaar zijn, spelen daarbij een belangrijke rol. Om nog maar te zwijgen over het feit dat kalk in bijna alle gevallen geheel reversibel is en compatibel met de bestaande historische metsel- en stukadoorsmortels. In de praktijk komen we vaak tegen dat oude gemetselde steenconstructies of metselwerk (maar ook het voegwerk) aan de kust door
bouwschadelijke zouten is aangetast, waarbij de deformatie vaak plaatsvindt op het grensvlak van de steen en de voeg. Bij metselwerk aan de kust komen deze zouten vaak als aërosolen aanwaaien en bij het niet aan de kust gelegen metselwerk vinden we de zoutbelasting vaak in de steen zelf terug doordat er tijdens de productie van de steen niet -of minder- naar de kwaliteit van de klei werd gekeken of omdat het metselwerk door andere oorzaken werd belast. Zo zijn dierlijke uitwerpselen op metselwerk een bekend voorbeeld van een belasting met zoutuitbloei tot gevolg. Op basis van de reeds genoemde restauratie-ethiek en voortschrijdend inzicht zijn er de laatste jaren saneringspleisters op kalkbasis ontwikkeld die -hoe verschillend ze onderling ook kunnen werken- op basis van hun capillaire opbouw en poriënstructuur, waarbij tijdens de samenstelling van de mortel sterk rekening wordt gehouden met de wijdte en de grootte van de poriënstructuur hun mannetje staan en een duurzame probleemoplosser blijken te zijn bij de restauratie van pleisterwerk.
Zoals er overal regeltjes voor zijn, geldt dat ook voor kalk. Als het gaat om het type kalk, de chemische samenstelling, de productie of de eigenschappen dan geldt de norm NEN-en 459-1 als vigerende regelgeving. Afsluitend aan deze kalkblog noemen we de twee verschillende hoofd bouwkalksoorten, zoals ze in de norm worden genoemd:
-Luchtkalk
-Hydraulische kalksoorten
In de volgende blogs zullen we ze stuk voor stuk en uitgebreid gaan behandelen Je kunt maar beter goed zijn voorbereid op de kalkrenaissance!!
Reactie plaatsen
Reacties